URFADOSK

Frig Vadilerinin Kütahya’da kalan bölümü İl sınırları içerisinde, merkeze 3 km.uzaklıktaki Yeni Bosna köyünden başlayıp, Kütahya’ ya 55 km. uzaklıktaki Ovacık köyüne kadar, ilin doğusu boyunca uzanan alanı; Sabuncupınar, Söğüt, İnli, Sökmen, Fındık ve İncik mağaralarının bulunduğu kuzey bölüm ile daha güneydeki Ovacık köyü, İnlice Mahallesi ve çevresini kapsar.Hititlerden sonra Demir Çağı’nda Anadolu’daki egemen güçlerden biri olan Friglerin 11. yüzyılın ortalarında Boğazlar üzerinden Anadolu’ya geldikleri sanılmaktadır. M.Ö. 8. yüzyılın ortalarında merkezi Ankara yakınlarındaki Gordion (Yassıhöyük-Polatlı) olan bir krallık kurmuşlardır. Burada yapılan kazılarda Frig uygarlığına ait pekçok bilgi ve bulgu elde edilmiştir. Seramikte kendilerine özgü bir üslup geliştirmişlerdir. Geometrik desen ve stilize hayvan motifleri ile süslü bu eserler daha sonraki bir çok kültüre de örnek olmuştur. Özellikle tahta ve maden işçiliğinde ustalaşmışlardır. Tapınak yapılarının da dış cephelerinin, renkli kabartmalarla süslü seramik levhalarla kaplandığı anlaşılmıştır. Frig tapınak mimarisini yansıtan Kaya Anıtları onlardan günümüze ulaşan en önemli eserlerdir. Bu eserleri toplu halde Afyon ve Eskişehir arasındaki platoda görmek mümkündür. Frigler flüt, simbal gibi müzik aletlerinin de bulucusudurlar. Günümüzde batı müziğinin pek çok eseri “Frig Gamı” ile yapılmaktadır. Ayrıca çocukların ilgiyle izledikleri hayvan hikayelerinin bir kısmı da onlardan kalmıştır. Kökeni ve nasıl geliştiği bilinmeyen ve halen tam olarak anlaşılamamış kendilerineözgü bir yazı sistemleri vardır. M.Ö. 7. yüzyılın başlarında Kafkaslar’dan gelen Kimmerler’in saldırıları sırasında Gordion’un yıkıldığı ve yağmalandığı bu acıya dayanamayan Kral Midas’ın öküz kanı içerek yaşamına son verdiği antik Yunan kaynaklarında bahsedilmektedir. Frigler Batı kaynaklarında daha çok efsanevi kralları Midas ile ilgili öykülerle tanınır.

M. Ö.3000-2000 yıllarını kapsayan Eski Tunç döneminden başlayarak günümüze kadar hüküm süren uygarlıklar içerisinde Frigler ayrı ve özgün bir yere sahiptir. Hititlerin M. Ö.1700’den başlayarak 500 yıl süren egemenliklerinin ardından M. Ö.1200 yıllarında parçalandıkları sırada, Anadolu’ya batıdan gelen ve sonradan adlarına Frig denilen bir kavim göçü başlamıştır. Bu göçler sırasında Anadolu, 400 yıl süren karanlık bir dönemin ardından M. Ö.8. yüzyılın II. yarısında (M. Ö.750) Friglerin siyasi üstünlük elde etmeleri ile aydınlanmış ve Frigler efsanevi kralları Midas döneminde güçlü bir devlet konumuna gelmişlerdir. Afyonkarahisar bölgesi de Friglerle bu dönemde tanışmış olmalıdır. Hititler gibi Anadolululaşan ve Afyonkarahisar-Eskişehir-Kütahya illerinin birleştiği bölgede özgün bir kültür oluşturan Frigler bu bölgede kült mezar ve mezar anıtları biçiminde, büyük boy kaya blokları üzerine işlenmiş Ana Tanrıça Kübele kültüne ait tapınak cepheleri ile yine Ana Tanrıça Kübele kültüne ait aslan kabartmalarıyla dünyanın en ilginç ve en değerli eserlerinin yaratılmasını sağlamışlardır. Özellikle Afyonkarahisar’ın kuzeyinde bulunan Göynüş Vadisi ve Döğer Bölgesi’nde bulunan Aslantaş, Yılantaş, Matlaş, Kapıkaya I ve Kapıkaya II gibi dünyada eşi bulunmayan Frig Kaya Anıtları bunların başlıcalarıdır. Frigler M. Ö.6. yüzyıl sonlarından itibaren siyasi üstünlüğü yitirmiş olmalarına rağmen Afyonkarahisar ve çevresinde Frig kültürü, dini, mitolojisi yüzlerce yıl daha devam etmiş, bölgede bin yıl Frig dili konuşulmuştur.

Dünyada eşi bulunmayan kaya anıtlarını yapan Friglerin ardından bölgede hüküm süren Roma ve Bizans dönemlerinde de Şifalı Frigya topraklarında tüf kaya kütleleri insan eliyle oyularak, günümüze kadar ulaşan Metropolis, Bin İnler, İnpazarcık, Ornaş gibi yerleşim birimleri, Avdalaz, Demirli, Bayramaliler, Asar Kale gibi savunma mekânları, Selimiye, Alanören, Devrent, Elicek gibi mezar odaları, Kırkinler gibi dini mekânlar, Yedikapılar gibi yer altı yerleşimleri meydana getirilmiştir.

DAĞLIK FRİGYA BÖLGESİ ROTALARI

Büyükyayla – Yazılıkaya Rotası 23,40 km
Eskişehir Afyon Karayolu 81. km’deki Büyükyayla köyü sapağında inilir (özel araçla gidilirse 3 km daha Büyükyayla yönünde devam edilebilir). Bu noktanın 3 km güneybatısında bulunan çam ağaçları içinde, doğa harikası Karaören göletinden başlayan rota; Büyükyayla köyüne devamında önce güneybatı yönünde 3,75 km boyunca Gökbahçe köyüne kadar devam eder. Eskişehir Afyon ana yolu üzerindeki Gökbahçe köyünden doğu yönünde, orman yollarından 7,13 km sonra 1144 m kotundaki Yapıldak Göleti’ne varılır. Yapıldak Göleti’nden yine doğu yönde hareketle önce 3 km sonra Yapıldak köyüne, devamında da 7,20 km sonra Yazılıkaya’nın hemen güneyinde yer alan 1308 m kotundaki Akçeşme’ ye varılır.

Rotaya ulaşım:

Gidiş: Eskişehir Terminali – Afyon otobüsleri

Dönüş: Yazılıkaya veya Çukurca köyü otobüsleri

 Frig Vadilerinde Yürüyüş Rotaları

1. SALİHLER – FETİYE 15 km

Türkmen Dağları’nın eşsiz güzelliğinde Saklı Vadi, Kaya oluşumları Tabanca Kaya, Asma inler ve Bizans yerleşimleri ön plana çıkmaktadır.

2. FETİYE – KÜMBET 14 km

Kızıl Çam ormanlarının yoğun olduğu bölge Bizans yerleşimine ev sahipliği yapmaktadır. Parkur sonunda bulunan Kümbet köyü adını aldığı Himmet Baba Türbesi (kümbet) Aslanlı Mabet de denilen Solon Mezarı’na ulaşılır, bu noktadan Kümbet Vadisi’nin ve gün batımının eşsiz manzarasını seyretme imkânı bulabilirsiniz.

3. GÖKBAHÇE – OYNAŞ – GÖKCEGÜNEY – YAZILIKAYA 15.5 km

Friglerin tarım alanları, doğal oluşumlar ve parkur sonu Yazılıkaya’da Friglerin dinî metropolü Midas Kenti. Midas Anıtı tüm ihtişamıyla karşınızda olacaktır.

4. ÇUKURCA – KÜMBET 13 km

Doğanlıkale, Gerdekkaya’dan sonra Antik yollar ve doğal oluşumlar karşısında nefeslerinizi tutacaksınız; vadiden çıkarken Berberini Kaya Kilisesi, Frig Fasadı, Sütunlu Mezar ve Delik Kaya gibi önemli objeler sizleri büyüleyecek.

5. YAZILIKAYA – KÜMBET 14 km

Peribacaları, Ayın Mevkii Kaya Mezarlar, Könistanlar Nekropolü, Solon Mezarı bulunmaktadır.

6. YAPILDAK – GÖKCE YAYLA 14 km

Harika doğasıyla Frig yerleşimine ev sahipliği yapmakta olan bölgede Kaya oluşumları, Ayterek Kale, antik yol ve Dübecik Kale bulunmaktadır.

7. YAZILIKAYA – YAPILDAK 14 km

Yazılıkaya’nın güneydoğusundan rotaya girecek, Ardıç ormanlarının hâkim olduğu tepeyi aştıktan sonra İnli Yaylaya Mevkii ve buradan sık meşe ağaçlarıyla kaplı parkurdan geçerek Bizans mezarları ve Kaya mekânlara ulaşacaksınız. Burada ana mola verdikten sonra çam ağaçları ile kaplı parkurdan geçerek Yapıldak köyünün 1 km. güneybatısında bulunan Roma ve Bizans dönemlerine ait kabartma bezemeli anıtsal cephelere sahip oda mezarları gördükten sonra köy kahvesinde çayınız hazır olacak.

8.AĞLARCA – HAN – BAŞARA 17 km

Göl Yayla’da panoramik manzara... Frig yolunun en yüksek noktasında yürüyerek Han’da bulunan yer altı şehri ve tarihî camiye ulaşacaksınız, buraları fotoğrafladıktan sonra Han Köftesi’ni tadacak, üzerine meydanda güzel bir çay içtikten sonra açık hava müzesi konumunda olan Başara köyündeki eserlere ulaşacaksınız.

9. BEYÖREN – DOĞANAY 12 km

Sakarya Nehri’nin çıktığı kaynak başında mola verip suyun bir kanal içerisinde, etkinliğin biteceği Doğanay köyüne kadar size refakat ettiğini görecek; köy meydanına vardığınızda yorgunluk çayını meydan kahvesinde yudumlayacaksınız.

10. KURTŞEYH – Fettahoğlu M. – DÜDEN 10 km

Parkurdaki görseller: Fotoğraf makinenizi almayı unutmayın, bu parkurda sizleri bekleyen pek çok sürprizler var. Balık Damı Sulak Alanı, Göksu, Eski Değirmen kalıntıları ve Düden keşfedilmeyi bekliyor; foto safari, kuş gözetleme, balıkçılık ve kampçılığa kadar birçok etkinliğin de yapılabileceği bu bölgede fotoğraf çekmeye de doyamayacaksınız. Frig Yolu ile ilgili detaylı rota bilgileri, Doç. Dr. Hüseyin SARI’nın “Frig Yolu” kitabında yer almaktadır.